De AFM brengt regelmatig ‘Trendzichten’ uit. Zo ook in de editie van afgelopen november. Een aantal onderdelen van het Trendzicht zijn relevant voor het PSD2-me-niet project. In de tekst zijn enkele zinssneden vet gemaakt.
‘Jacht op persoonlijke financiële data introduceert nieuwe toezichtvraagstukken’
Steeds meer bedrijven zoeken toegang tot persoonlijke financiële data. Dat wordt niet alleen vergemakkelijkt door technologische ontwikkelingen, ook Europese regelgeving stimuleert dit. Er ontstaan nieuwe marktstructuren, waarbij fintech-bedrijven en techgiganten zich op het terrein van financiële dienstverlening begeven. Hoewel dit innovatie en concurrentie stimuleert en daarmee in het voordeel van consumenten kan zijn, ontstaan er ook nieuwe risico’s. Sommige innovaties ondermijnen het klantbelang. En er ontstaan nieuwe toezichtvraagstukken, zoals complexere IT-risico’s, de noodzaak om beter samen te werken met data toezichthouders en de afhankelijkheid van techgiganten.
‘Concurrentie van Big Tech draait primair op datakapitalisatie’
Het vergaand openstellen van financiële gegevens voor derde partijen, aangejaagd door Payment Services Directive II (PSDII), heeft ertoe geleid dat data niet langer is voorbehouden aan een enkel bedrijf in een specifieke sector. Het wordt daarmee mogelijk om nieuwe data te verzamelen om een nog gedetailleerder beeld te krijgen van individuen of bepaalde groepen. Concurrentie in de digitale economie wordt daarmee steeds meer een concurrentie tussen ecosystemen, in dit geval tussen het traditionele financiële systeem en het (big)tech systeem dat primair op datakapitalisatie draait.
Consument kán profiteren, maar data kan zich ook tegen consument keren
Consumenten laten in de digitale wereld een spoor van data achter, waar de financiële sector op in kan spelen. Spelers van zowel buiten als binnen het financiële ecosysteem verzamelen diverse inzichten over de consument, zoals: de wensen en behoeften, de bereidheid van de consument om voor het product te betalen, de financiële positie en het risicoprofiel. Transactiegegevens en andere financiële data zijn erg gewild, omdat mede op basis daarvan gedragspatronen in kaart kunnen worden gebracht en mogelijk voorspeld.
De consument kan hier voordeel uit halen door beter en mogelijk persoonlijker bediend te worden. Een voorbeeld zijn bank- en verzekeringsproducten waarbij het risico van kredietverstrekking aan een consument beter wordt begrepen en daardoor nauwkeuriger wordt geprijsd, wat kan leiden tot meer adequate kredietvoorwaarden voor klanten. Een ander voorbeeld is het beprijzen van financiële producten. Door de toenemende beschikbaarheid van gedetailleerde gegevens over klanten en hun gedrag hebben bedrijven nu de mogelijkheid om hun prijzen nauwkeuriger vast te stellen.
Inzichten uit de data kunnen zich ook tegen de consument keren. De optimalisatie van risico-inschattingen kan in het uiterste geval leiden tot onverzekerbaarheid van bepaalde groepen. En hoewel digitalisering kan helpen bij het meer toegankelijk en transparant maken van de dienstverlening, kan digitalisering ook helpen bij het verhullen van bepaalde negatieve aspecten van een product. Ook kunnen aanbieders nieuwe manieren vinden om door middel van technologie misbruik te maken van menselijke biases, zoals de beperkte aandachtsspanne. Partijen kunnen hierop inspelen bij bijvoorbeeld de verkoop van een consumentenkrediet. En ook prijsoptimalisatie gaat gepaard met perverse prikkels. Denk aan het bepalen van de maximale betalingsbereidheid van consumenten, wat leidt tot een buitenproportionele prijs ten aanzien van het aangekochte product.
…zowel ten goede als ten kwade …
Marktpartijen kunnen zowel ten goede als ten kwade gebruik maken van de data die de consument achter laat. Toenemend datagebruik kan de consument voordelen bieden, maar dezelfde data ook tegen zijn of haar belang in gebruikt kan worden. Voorbeelden hiervan zijn het gepersonaliseerd beprijzen van producten, agressieve manieren van doelgroepen ‘targeten’ en ander misbruik van menselijke biases op basis van grote datasets. Hoewel deze thema’s niet nieuw zijn, kunnen zij in een digitaliserende wereld wel vernuftiger worden uitgevoerd. Hierdoor kan het voor consumenten en toezichthouders lastiger worden dit te herkennen. De AFM volgt de ontwikkelingen op de voet en zoekt ook de dialoog met de markt over hoe geborgd kan worden dat deze technieken worden ingezet in het belang van de consument.